काठमाडौं — सगरमाथा आरोहणको संख्यामा तीव्र वृद्धि भइरहँदा नेपाल सरकारले पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्न देशका दुर्गम क्षेत्रहरूमा रहेका ९७ वटा हिमाल चढ्न आगामी दुई वर्षसम्म निःशुल्क बनाउने निर्णय गरेको छ।
यसैबीच, संसारको सबैभन्दा अग्लो सगरमाथा (८,८४९ मिटर) चढ्न आवश्यक पर्ने अनुमतिशुल्क भने सेप्टेम्बरदेखि बढाएर १५,००० अमेरिकी डलर (£११,१७०) बनाइनेछ — झन्डै एक दशकपछि पहिलोपटक यो शुल्क बढाइएको हो
।
नेपाल पर्यटन विभागले यो नयाँ कदमले देशका “अपरिचित पर्यटन क्षेत्र र उत्पादनहरू” उजागर गर्न मद्दत गर्ने आशा राखेको बताएको छ।
पर्वतारोहण नेपालका लागि आम्दानीको एक महत्वपूर्ण स्रोत हो। नेपालमा विश्वका दश मध्ये आठ अग्ला हिमालहरू रहेका छन्। गएको वर्षमात्रै पर्वतारोहण शुल्कबाट ५.९ मिलियन डलर आम्दानी भएको थियो, जसको तीन चौथाइभन्दा बढी हिस्सा सगरमाथाबाट आएको हो।
शुल्क नलाग्ने भनिएका हिमालहरू नेपालको कर्णाली र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा पर्छन्, र ती हिमालहरूको उचाइ ५,९७० मिटर (१९,५९० फिट) देखि ७,१३२ मिटर सम्म छ।
नेपालका सबैभन्दा गरिब र कम विकसित मानिने यी दुई प्रदेशहरू देशको सुदूर पश्चिमी भागमा अवस्थित छन्।
“अद्भुत सौन्दर्य हुँदाहुँदै पनि यहाँ पर्यटक र पर्वतारोहीको संख्यामा कमी छ, किनभने पहुँच निकै कठिन छ। हामीलाई विश्वास छ, यो नयाँ प्रावधानले स्थिति परिवर्तन गर्न सक्छ,” पर्यटन विभागका निर्देशक हिमाल गौतमले स्रोतहरू सँग भने।
“यसले रोजगारी सिर्जना गर्न, आम्दानी बढाउन र स्थानीय अर्थतन्त्रलाई सबल बनाउन सक्छ,” उनले थपे।
तर, यी दुर्गम क्षेत्रमा पूर्वाधार र यातायात सञ्जाल सुधार्ने योजना कति स्पष्ट छन् भन्ने कुरा खुलाइएको छैन — र यदि पर्वतारोहण संख्यामा अचानक वृद्धि भयो भने स्थानीय समुदायहरू त्यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्लान् भन्ने विषय पनि अनिश्चित छ।
इतिहास हेर्दा यी ९७ दुर्गम हिमालहरूमा पर्वतारोहीहरूको चासो कमै देखिन्छ — पछिल्ला दुई वर्षमा जम्मा ६८ जनामात्रै त्यहाँ पुगेका छन्। यसको विपरीत, २०२४ मा मात्र सगरमाथा आरोहणका लागि ४२१ वटा अनुमति जारी गरिएको थियो।
अहिले सगरमाथा जस्ता अग्ला हिमालहरूमा भीड, वातावरणीय असर र ज्यान जाने घटनाहरू बढिरहेको देखिएको छ।
२०२४ को अप्रिलमा, नेपाल सर्वोच्च अदालतले सगरमाथा र अन्य केही हिमालहरूमा दिने पर्वतारोहण अनुमति संख्यामा सिमा तोक्न आदेश दिएको थियो, र पर्वतहरूको वहन क्षमता “सम्मान गरिनुपर्छ” भनिएको थियो।
यस वर्षको जनवरीमा सरकारले पर्वतारोहण शुल्कमा ३६% वृद्धि गरेको घोषणा गरेको थियो। अप्रिलदेखि मे महिनासम्मको मुख्य सिजनबाहेक, सेप्टेम्बरदेखि नोभेम्बरसम्म ७,५०० डलर र डिसेम्बरदेखि फेब्रुअरीसम्म ३,७५० डलर तिरेर सगरमाथा चढ्न सकिनेछ।
नेपालको संसदले एक नयाँ कानुनमाथि पनि छलफल गरिरहेको छ, जसअनुसार सगरमाथा चढ्न चाहने व्यक्तिले त्यसअघि कम्तीमा ७,००० मिटरभन्दा अग्लो कुनै नेपाली हिमाल चढिसकेको हुनु पर्नेछ।